رشد و تکامل حرکتی کودکان

منظور از رشد و تکامل حرکتی ، رشد و تکامل کنترل اعضای مختلف بدن و هماهنگی فعالیت مراکز عصبی ، اعصاب و عضلات است .

این کنترل ، از زمان تولد شروع می شود تا به جایی که کودک دیگر به کمک دیگران نیاز نداشته باشد و بر حرکات خود مسلط شود . به عبارت دیگر ، رشد و تکامل حرکتی ، به همه روش ها و شیوه هایی گفته می شود که دستگاه های گوناگون بدن ، برای حرکات خاص ارائه می دهند که عملکرد این دستگاه ها باید با یکدیگر هماهنگ باشند . 

حرکات کودکان را می توان به دو دسته تقسیم کرد :

1.  دسته اول :

حرکت های هستند که به عضلات بزرگ بدن مربوط می شوند . این حرکات در مراحل اولیه ، بدون نظم و ارتباط میان این عضلات انجام می گیرد و در واقع یک سری حرکت‌ها هستند که هیچ گونه تعادل و سازگاری حرکتی در آنها مشاهده نمی‌شود . کودک به تدریج ، می‌توانند بر این حرکات تسلط یابد و آنها را کنترل کند و این امر به تمرین او بستگی دارد . از این رو ،  والدین باید فرصت‌های زیادی را برای حرکات گوناگون کودکان ایجاد نمایند و اسباب و وسایل متنوع بازی که کودکان را در به کار بردن اعضای گوناگون بدن کمک کند ، در اختیارشان بگذارند . زیرا با استفاده از این روش است که می توان عضلات کودک را تقویت نمود و مهارت های حرکتی گوناگونی به او آموخت .
 

2.  دسته دوم :

حرکاتی هستند که به عضلات کوچک بستگی دارد مثل " نوشتن" . کودک سالم در چهار سالگی می تواند مداد یا قطعه گچی را در دست بگیرد و خطوطی در هم  رسم نماید . در سنین بالا با تسلط بر حرکات ، این خطوط منظم تر می شوند . به منظور این که والدین محترم ، بتوانند انواع اختلالات حرکتی را در کودکانشان تشخیص بدهند ، باید معیار و مقیاس ای مشخص وجود داشته باشد تا والدین با مقایسه حرکات کودک خود با آن معیارها ، در سنی خاص رشد حرکتی کودک خود را ارزیابی کنند .

معیارهای رشد و تکامل حرکتی کودکان

چهار هفته اوّل عمر :

اگر نوزاد را در حالت خوابیده ، بر روی شکم قرار دهیم ، در حالت خمیده قرار می گیرد و سر را از طرفی به طرف دیگر می گرداند . اگر یک دست را در زیر شکم نوزاد گذاشته و بلند کنیم و به طرف بالا بیاوریم سر به سمت جلو خم می شود اگر نوزاد را به پشت بخوابانیم ، باز هم حالت خمیده داشته و کمر را سفت نگاه می دارد . ( در حالت انقباض)
 

چهار هفتگی :

اگر کودک را به شکم بخوابانیم ، پاهای کودک حالت کشیده تری خواهد داشت و کودک چانه را بالا نگه می دارد و سرش را می چرخاند و اگر او را روی یک دست بلند کنیم ، برای یه لحظه ای سر را در امتداد بدن قرار می دهد . در حالت خوابیده به پشت ، کودک سرش را بیشتر به یک طرف خانه می کند ، نرم و شل است و اگر او را بلند کرده و در حالت نشسته نگاه داریم ، سر را به سمت عقب می برد .
 

هفت هفتگی : 

در حالت خوابیده بر روی شکم ، کودک که سر را کمی بلند می کند و اگر روی یک دست بلند کنیم ، سر را در امتداد بدن قرار می دهد .در حالت خوابیده به پشت ، سرش را به یک طرف خم می کند و اگر او را بلند کرده و بنشانیم ، سر را به سمت عقب می برد .
 

دوازده هفتگی :

در حالت خوابیده بر روی شکم ، سر و سینه را بلند می کند و دست ها کشیده شده است . اگر او را روی یک دست بلند کنیم ، سر را بالاتر از سطح بدن نگه می دارد . در حالت خوابیده به پشت ، سر را بیشتر به یک طرف خم می کند .به طرف  اشیا دست دراز می‌کند ، ولی نمی تواند آنها را بگیرد . اسباب بازی را تکان می دهد و در حالت نشسته حالت افتادن سر به سمت تا اندازه ای کمتر می شود و حرکات سر ، به تدریج تحت کنترل وی در می آید و پشت حالت خمیده دارد .
 

شانزده هفتگی :

در حالت خوابیده بر روی شکم ، سر و سینه را بلند می کند .  سر را تقریباً در محور عمودی قرار می دهد و پاها حالت کشیده دارد . در حالت خوابیده به پشت سر ، بیشتر در وضعیت قرینه قرار می گیرد . دست ها را در خط وسط قرار می‌دهد . به طرف اشیا دست دراز می‌کند و آنها را در دست می گیرد و به دهان می برد . اگر کودک را در حالت ایستاده نگه داریم ، با پاهایش به زمین فشار می آورد .
 

بیست و هشت هفتگی :

در حالت خوابیده بر روی شکم ، غلت می زند  و روی محور بدن می چرخد . در حالت خوابیده به پشت ، سرش را بلند می کند ، غلط می زند و پیچ و تاب می‌خورد . اگر در حالت نشسته ، کمر کودک را نگه داریم . دست ها را به سمت جلو گذاشته و به آنها تکیه می دهد و در حالی که پشتش خمیده است مختصری می تواند بنشیند . در حالت ایستاده ، قسمت اعظم وزن خود را تحمل می کند و پاها را مانند حرکت پرش جابه‌جا می‌کند .
 

چهل هفتگی :

به تنهایی و بدون کمک ، به مدت نامحدود می نشیند . در این حالت ، پشت کودک در وضع عمودی قرار می گیرد . همچنین دست خود را به اشیا گرفته ، می ایستند و به حالت خزیدن قادر به راه رفتن است و نیز توانایی آن را دارد که با انگشت سبابه اشاره کند .
 

یک سالگی :

اگر یک دست کودک را بگیریم ، راه می رود و نیز اگر دست خود را به دیوار و صندلی بگیرد ، می تواند راه برود .
 

پانزده ماهگی :

به تنهایی راه می رود . از  پله‌ها خزیده و بالا می رود .
 

هجده ماهگی :

ناشیانه می‌دود و روی صندلی کوچک می نشیند . اگر یک دست او را بگیرید ، از پله ها بالا می رود . داخل کشو و سبد آشغال را بررسی می کند .
 

بیست و چهار ماهگی :

خوب می دود ، از پله ها یکی یکی بالا و پایین می رود ، در را باز می کند و از صندلی بالا می رود .
 

سی ماهگی :

حرکت پرش را انجام می دهد .
 

سی و شش ماهگی :

می‌تواند موقع بالا رفتن از پله ها ، پاها را یک در میان بگذارد . سوار سه چرخه شود و روی یک پا ، چند لحظه می‌تواند بایستد .
 

چهل و هشت ماهگی :

با یک پا لی لی می کند ، توپ را با دست پر می کند ، برای بریدن تصاویر از قیچی استفاده می کند و به خوبی از پله ها ( بلندی ها) بالا می رود .
 

شصت ماهگی :

پرش های بلند انجام  می دهد ،با استفاده  متناوب از پاها جست و خیز می کند معمولا کنترل کامل ادرار و مدفوع را دارد و در انجام حرکات های ظریف ماهر شده است .